Uykuda Sayıklama

Uykuda sayıklama, insanların uyku sırasında bilinçsizce anlamsız ya da düzensiz cümleler kurması ile ilişkilendirilen bir durumdur. Genellikle stres, depresyon ya da şizofreni gibi psikiyatrik bozukluklardan dolayı meydana gelir. Çoğunlukla geçici nitelikte olan durum, çocuk yaş gruplarında daha sık gözlemlenir.
Uykuda sayıklama, bireyin farkında olmadan yaşadığı psikolojik ya da fizyolojik sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilir ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu nedenle altta yatan nedenlerin belirlenmesi ve tedaviye yönelik farklı yöntemlerin uygulanması gerekir.

Uykuda sayıklama, REM döngüsünün belirli bir kısmında yaşanan ve kişinin anlamsız cümleler kurarak bilinçdışı konuşmalar gerçekleştirmesine neden olan bir rahatsızlıktır. Uykusunda sayıklayan kişi genellikle konuştuğunun farkında değildir ve uyandığı zaman konuştuklarına dair hiçbir şey hatırlamaz. Genellikle zararsız olduğu düşünülen uykuda sayıklama durumunun altında farklı nedenler olabileceği için araştırılması önerilir.

Uykuda bağırma, uyurgezerlik ve uyku terörü gibi parasomnia vakalarıyla ilişkili bir durumdur. Hastalar, istemsiz olarak yüksek sesle bağırma ya da çığlık atma gibi davranışlar sergileyebilir. Semptomlar arasında taşikardi, aşırı terleme ve midriyazis gibi otonom sinir sistemi belirtileri de bulunabilir. İlgili süreçte bireyler, çevrelerinin farkında olmaksızın korku dolu bir şekilde tepkiler verebilirler.
Parasomni türlerinin değerlendirilmesi ve doğru bir teşhis konulabilmesi için polisomnografi yöntemiyle uyku kaydı alınması önemlidir. Bu sayede uyku sırasında anormal davranışların fizyolojik kökenleri incelenebilir. Tedavi süreci ise bir klinik psikolog ya da psikiyatrist tarafından yürütülmeli, gerekli durumlarda farmakolojik tedavi seçenekleri de değerlendirilmelidir.

Uykuda sayıklama, uyku sırasında bilinçli düşüncenin azalmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Genellikle non-REM uyku evrelerinde görülse de REM uykusu sırasında da meydana gelebilir. Bu durumun nedenleri arasında stres, kaygı, yorgunluk, uyku düzensizlikleri ve bazı ilaçların yan etkileri bulunur. Ayrıca nörolojik hastalıklar ya da uyku apnesi gibi rahatsızlıklar da sayıklamaya sebep olabilir.

Uyku sırasında bilinç dışı gerçekleşen sorunların sebebi diğer psikolojik nedenlerle de bağdaştırılır. Uykuda sayıklama halinde görülen bazı psikolojik rahatsızlıklar aşağıdaki gibidir:

• Depresyon
• Anksiyete
• Şizofreni
• Travma

Yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen ve kabus görmeye yol açan ruhsal sorunlar, kendini uykuda sayıklama şeklinde gösterebilir.

Uyku bozuklukları, bedenin ve zihnin dinlenmekten yoksun kalmasına neden olur. Bununla birlikte toplumda yaygın olarak görülen uyku bozukluklarının, uyurken sayıklama sorunuyla ilişki içinde olduğu düşünülebilir. İlgili uyku sorunları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Uyurgezerlik
• Uyku apnesi
• Uykuda solunum sorunları
• Kabuslar görme

Uykuda sayıklama, travmaya bağlı kabuslar görmek durumunda da ortaya çıkabilir. Kişinin mevcut sağlığı ve son dönemde yaşadığı olaylar durumun tetikleyicisi olabilir.

Uykuda sayıklamak, genetik faktörlerle entegre bir sağlık sorunudur. Bu nedenle uykuda sayıklayanların aile sağlık geçmişine bakılması son derece önemlidir. Ayrıca aile üyelerinden birinin aynı durumu yaşamış olması, diğer bireylerin uykuda sayıklama sorunuyla karşılaşma ihtimalini artırır.

Uykuda sayıklama sorunundan muzdarip olan bir kişinin kullandığı ilaçlar da durumun tetikleyicisi olabilir. Antidepresan gibi doğrudan sinir sistemine etki eden ilaçların uykuda bilinçsiz konuşmalara neden olması mümkündür. Bunun sebebi ise ilaçların, insanı derin uykuya sürüklemesi ve uyuma evrelerini karmaşık hale getirmesidir. Sinir sistemi ilaçları dışında antihistaminikler de uykuda sayıklamaya yol açabilir. Ancak ilaçların etkileri kişiden kişiye göre değişebileceği için bir uzmana danışmak önemlidir.

Uykuda sayıklama durumu çocuklarda, yetişkinlerde ve yaşlılarda görülebilir. Görülme sıklıkları karşılaştırıldığında çocukların büyük bir kısmının uykuda sayıklama sorunuyla karşılaştığı söylenebilir. Aynı zamanda aşağıdaki kişilerde de bu duruma rastlanma ihtimali vardır:

• Genetik yatkınlığı olanlar
• Uyku bozukluğuna sahip kişiler
• Yorgunluk yaşayanlar
• Uykudan mahrum kalanlar
• Stresli yaşama sahip olanlar
• Ateşli hastalık geçirenler
• Alkol ve madde bağımlılığı bulunanlar

Yukarıdaki unsurların yanı sıra travmatik olay yaşayan kişilerde de uykuda sayıklama durumunun görülmesi muhtemeldir.

Uykuda sayıklama, çocukların %50’lik kısmında ortaya çıkan yaygın bir durumdur. Genellikle uyku düzenine sahip olmayan çocuklarda görülür. Aynı zamanda hormonal değişiklikler, genetik faktörler ve yaşam tarzı değişiklikleri de çocukların uykularında sayıklamalarına neden olabilir. Ancak ebeveynlerin endişlenmesini gerektirecek bir durum söz konusu değildir. Pek çok vaka geçicidir ve çocuğun genel sağlığı üzerinde bir tehdit oluşturmaz. Ayrıca uykuda sayıklama sorununun ilerleyen yaşlarda ortadan kalktığı da görülür.

Yetişkinlerde çocuklardan daha az görülen uykuda sayıklama, toplumun yaklaşık %10’luk dilimini etkiler. Yetişkinlerin stresli şehir yaşamı, iş hayatı, travmatik durumlar ve uykusuzluk gibi problemleri sayıklamanın ana nedenleri arasında gösterilir. Bunun yanı sıra uyurgezerlik ve uyku apnesi geçiren yetişkinlerde görülme olasılığı daha yüksektir.

Uykuda sayıklayan kişi, uyku sırasında anlamsız kelimeleri bir araya getirerek cümleler kurabilir. Bu cümleler bazen anlamlı konuşmalardan oluşsa da kişinin o anki düşüncelerini yansıtmaz. Uykuda sayıklamanın diğer belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Uyku esnasında yataktan doğrularak mantıksız ve kopuk cümleler kurulur.
• Sabah uyandıktan sonra gece konuşulanlar hatırlanmaz.
• Konuşma esnasında yüz mimikleri ve el hareketleri kullanılabilir.
• Bazı durumlarda yalnızca mırıldanma görülebilir.

Yukarıdaki unsurların yanı sıra kişinin hareket etmesi ve yatağından doğrulup konuşması da mümkündür. Bununla birlikte konuşmanın tonu da değişkenlik gösterebilir. Kişinin monoton bir sesle ya da kızgın, üzgün ve duygusal tonlamalarla kendini ifade etmeye çalıştığı fark edilebilir. Aynı zamanda bu durum kişinin rüya ve kabus gördüğüne de işaret edebilir.

Uykuda sayıklama; stres, anksiyete, uyku bozuklukları, alkol ya da ilaç kullanımına bağlı gelişen bir durumdur ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Tedavi, altta yatan sebebi belirleyerek durumu ortadan kaldırmayı hedefler. Eğer stres ya da anksiyete kaynaklıysa gevşeme teknikleri, düzenli uyku alışkanlıklarının geliştirilmesi ve gerekirse psikoterapi önerilebilir.
Alkol ve bazı ilaçların azaltılması ya da tamamen bırakılması da faydalı olabilir. Uyku konforuna dikkat etmek de önemli bir tedavi yöntemidir. Eğer durum daha ciddi bir uyku bozukluğuna bağlı ise uzmana başvurmak ve polisomnografi gibi testler yaptırmak gerekebilir.

Uyurken sayıklama nedenleri arasında bozuk bir uyku düzeni yer alır. Bu durumdan kurtulmak içinse uykuyu ve uyuma alanını yeniden düzenlemek gerekir. Odanın karanlık ve sessiz olması derin uykuya geçerek sayıklama sorununu çözebilir. Bunun yanı sıra elektronik cihazları kapatmak, perdeleri çekmek ve uyumadan önce esneme egzersizleri yapmak da uygulanabilecek adımlar arasındadır.

Stresi yönetmek, derin uykuya geçmenin ve sağlıklı bir REM döngüsünün en önemli unsurları arasında gösterilir. Kişinin stresini yönetmeye başlaması uyku sırasında sayıklama ve kabus görme gibi olumsuz durumları yönetmeye yardımcı olur. Uygulanabilecek adımlar arasında psikolojik destek almak, nefes çalışmaları yapmak, yoga ve meditasyon pratikleri yer alır.

Uykuda sayıklama, psikolojik destekle de düzeltilebilen bir durumdur. Uyku düzeninizi sağlamak için stres yönetimi çalışmalarınıza rağmen ilerleme kaydedemiyorsanız profesyonel destek almanız faydalı olabilir. Bilişsel davranışçı terapilerle uyku sorunlarınızın kök nedenlerine inerek etkili tedavi yöntemlerinin uygulanması mümkündür.